Analiza stanu środowiska naturalnego oraz zagospodarowania przestrzennego miasta Brzeszcze.

Analiza stanu środowiska naturalnego oraz zagospodarowania przestrzennego miasta Brzeszcze.

Spis treści:

1. Położenie geograficzne
2. Zarys historyczny Brzeszcz
3. Charakterystyka środowiska naturalnego
3.1 Regionalizacja
3.2 Budowa geologiczna, rzeźba
3.3 Klimat
3.4 Stosunki wodne
3.5 Gleby
3.6 Fauna i flora.
4. Charakterystyka zagospodarowania terenu
5. Ocena

Bibliografia
Spis rycin

1. Położenie geograficzne.

Miasto Brzeszcze administracyjnie należy do gminy Brzeszcze, powiatu oświęcimskiego i województwa małopolskiego. Gmina Brzeszcze znajduje się na granicy województw małopolskiego i śląskiego od południa graniczy z powiatem bielskim a od zachodu graniczy z powiatem jastrzębskim natomiast od wschody graniczy z powiatem wadowickim. Brzeszcze są najbardziej wysuniętą na zachód gminą powiatu oświęcimskiego i województwa małopolskiego. Graniczą z gminami Oświęcim, Kęty należącymi do województwa małopolskiego oraz Wilamowice i Miedźna wchodzącymi w skład województwa Śląskiego.
Pod względem geograficznym Brzeszcze leżą w południowej Polsce, w widłach rzek Wisły i Soły, na terenie północnego Podkarpacia w makroregionie Kotlina Oświęcimska i w mezoregionie – Dolina Wisły. Kotlina ta stanowi przejście pomiędzy wzniesieniami Pogórza Karpackiego i południową krawędzią wyżyny Śląskiej.
Najważniejszymi miastami w pobliżu Brzeszcz są: Oświęcim oddalony o 9 km, Bielsko Biała (22 km), Katowice (36 km), dalej znajdują się: Kraków (61 km), Rzeszów (222 km), Warszawa (309km).

2. Zarys historyczny.

Historia Brzeszcz sięga już XV wieku. Pierwsza wzmianka o wsi pochodzi z 1443 roku. Należała ona do Księstwa Oświęcimskiego, od 1457 roku była własnością króla polskiego. Dzierżawili ją m.in. Jakub z Dębna herbu Dębno, Mikołaj Słup herbu Kornicz, Myszkowscy herbu Jastrzębiec, Tęczyńscy herbu Topór, Komorowscy herbu Korczak, Małachowscy herbu Nałęcz. Ludność zajmowała się głównie rolnictwem i hodowlą zwierząt. Taki stan gospodarki trwał bardzo długo, a w tych czasach wokół wsi działo się wiele w ówczesnej polityce.
Miejscowość została spalona podczas Potopu szwedzkiego. Brzeszcze wielokrotnie przeżywały zmiany granic i wojny.
W 1772 roku w wyniku I rozbioru Polski zostały przyłączone do Austrii. Zastój gospodarczy i tzw. „bieda galicyjska” nie sprzyjały rozwojowi wsi. W 1778 roku Brzeszcze objął Fryderyk Dunin herbu Łabędź. Po jego śmierci wieś przejął Dominik Gherri, nadworny lekarz króla Stanisława Augusta Poniatowskiego.
Dopiero gdy w 1904 roku wybudowano kopalnię węgla kamiennego, Brzeszcze weszły na drogę rozwoju. Budowano nowe osiedla i sprowadzano robotników. Miasto rozwijało się też kulturalnie, założono oddział Towarzystwa Szkoły Ludowej, w 1910 roku rozpoczął działalność Teatr Włościański.
W 1914 roku powstał oddział Powiatowego Komitetu Narodowego, organizujący werbunek do Legionów Polskich. Z Brzeszcz wyruszyło 75 ochotników. W okresie międzywojennym w mieście działało około 20 organizacji, takich jak: Związek Legionistów, Związek Strzelecki, Liga Obrony Przeciwlotniczej.
W 1939 roku wybuchła wojna, która odcisnęła się piętnem na tutejszej tradycji i historii. Założono w Brzeszczach dwa podobozy koncentracyjne KL Auschwitz, których więźniowie pracowali w szkółce drzew, cieplarni, chlewni i kopalni, budowali także elektrownię „Andreas”, która miała wejść w skład koncernu Hermann Göring, nigdy jednak jej nie ukończono. Miejscowa ludność bardzo angażowała się w pomoc więźniom, działali w strukturach Armii Krajowej, Batalionów Chłopskich, Gwardii Ludowej PPS. Szczególnie zasłynął Jan Nosal, działacz PPS, który został w 1944 roku rozstrzelany przez niemieckie władze. Brzeszcze zostały wyzwolone przez wojska radzieckie prawdopodobnie 27 stycznia 1945 roku, choć trwają o to spory.
Po wojnie osada zaczęła rozwijać się gospodarczo i w lipcu 1962 roku nadano jej prawa miejskie, otrzymała też (w 1967 roku)Krzyż Grunwaldu za niesienie pomocy więźniom w czasie II wojny światowej. W tamtych czasach zaczęło się rozwijać życie kulturalne i społeczne w mieście. Wybudowano dwa kina, Ośrodek Kultury, kilka szkół i przedszkoli oraz zaczął nabierać znaczenia lokalny klub sportowy „Górnik”.
Po wydarzeniach 1989 roku Brzeszcze utrzymały się w przeciwieństwie do wielu innych osad górniczych w dobrej sytuacji gospodarczej. Kopalnia nabrała na znaczeniu i w 2005 roku dokonała fuzji z Kopalnią Węgla Kamiennego „Silesia”. W pierwszej dekadzie XXI wieku odżyło też lokalne życie kulturalne.

3. Charakterystyka środowiska naturalnego.

3.1 Regionalizacja.

Pod względem geograficznym Brzeszcze leżą w południowej Polsce, w widłach rzek Wisły i Soły. Według Kondrackiego na terenie północnego Podkarpacia w makroregionie Kotlina Oświęcimska i w mezoregionie – Dolina Wisły. Kotlina ta stanowi przejście pomiędzy wzniesieniami Pogórza Karpackiego i południową krawędzią wyżyny Śląskiej.
3.2 Budowa geologiczna, rzeźba.
Brzeszcze leżą na obszarze Zapadliska Przedkarpackiego na mioceńskich piaskowcach i iłach połączonych z piaskowcami, gipsami i solami. Na terenie miasta znajdują się karbońskie pokłady węgla kamiennego. Wśród osadów czwartorzędowych przeważają aluwia rzeczne, piaszczysto – gliniaste pochodzące ze schyłku ostatniego zlodowacenia i przełomu holocenu. Natomiast w południowej części Brzeszcz znajdują się niewielkie osady lessu i lessopodobne Pogórza Karpackiego.
Rzeźba terenu w Brzeszczach jest mało urozmaicona. Powierzchnia terenu jest lekko pofalowana. Najwyższy punkt osiąga 267,2 m n. p. m. a różnice wysokości pomiędzy najniższym a najwyższym punktem sięgają 28 metrów. W krajobrazie wyróżniają się trzy chałdy z materiału poflotacyjnego.

3.3 Klimat

Brzeszcze leżą w podkarpackim regionie klimatycznym, cechującym się pośrednim, nizinno – górskim klimatem. Przeważają wpływy gór na południu i wyżyn na północy. Lata są długie i ciepłe, występuje dużo dni pochmurnych.
Średnia roczna temperatura wynosi 7oC, temperatura stycznia wynosi – 2oC a lipca 17oC. Zima na opisywanym terenie trwa około 70 dni w roku a liczba dni gorących wynosi 40. Najczęściej wieją wiatry zachodnie oraz południowo-zachodnie, najrzadziej wiatry północne i południowe. W ciągu roku występuje 34,2% cisz. Średnie roczne sumy opadów wynoszą poniżej 750mm. W styczniu suma opadów jest poniżej 40mm a w lipcu suma opadów jest poniżej 120mm. Największe opady występują w czerwcu i lipcu a najmniejsze w styczniu i lutym. Pokrywa śnieżna zalega od 80 do 100 dni w roku natomiast okres dni pogodnych w ciągu roku wynosi od 55 do 60. Okres wegetacyjny, czyli taki w którym temperatura jest powyżej 5oC trwa 210 dni.
Brzeszcze ze względu na swe położenie w dolinie Wisły i Soły ma niekorzystne i bardzo niekorzystne warunki bonitacyjne. Wpływa na to mezoklimat den dolinnych o krótkim okresie bezprzymrozkowym o dużych amplitudach temperatury w ciągu dnia i dużych wahaniach wilgotności powietrza w ciągu doby. Brzeszcze są położone w zasięgu inwersji temperatur ze względu na tworzenie się zastoisk powietrza oraz ze względu na słabą wentylacje.

3.4 Stosunki wodne

Brzeszcze znajdują się w dorzeczu Wisły w zlewisku Morza Bałtyckiego. Przez miasto przepływają dwa potoki: Potok Różany, Młynówka. W mieście są trzy niewielkie zbiorniki wodne i kilkanaście stawów rybnych. Znajdują się tam płytkie pokłady wód podziemnych najczęściej pochodzenia czwartorzędowego w utworach aluwialnych i fluwioglacjalnych. Na terenie Brzeszcz nie ma żadnych źródeł wód słodkich ani mineralnych. W północnej i północno-zachodniej części miasta znajdują się niewielkie bagna i mokradła.

3.5 Gleby

W przeważającej części Brzeszcz występują mady rzeczne, dalej gleby gliniaste, ilaste i pyłowe w tym gleby lessowe oraz gleby gliniaste. Gdzieniegdzie płatowo występują gleby szkieletowe i grubokamieniste. Pod względem bonitacyjnym są to gleby słabe i bardzo słabe (V i VI stopień bonitacyjny)

3.6 Fauna i flora

Potencjalna roślinność naturalna na terenie Brzeszcz to lasy wilgotne dębowo-grabowe, lasy łęgowe wiązowe i olszynowo-jesionowe oraz lasy łęgowe wierzbowo-topolowe. Jednak obecnie w Brzeszczach występują młode lasy liściaste i mieszane. Największe powierzchnie leśne występują w południowo-wschodniej (las sosnowo-brzozowy i las świerkowo-brzozowy) części opisywanego terenu oraz w części północnej (las dębowo-sosnowy). Natomiast z roślin swoje stanowiska ma tu oczeret sztyletowaty, nadwodniki, kotewka orzech wodny czy grzybieńczyk wodny.
W mieście występuje fauna niżowa nieleśna oraz leśna. W dolinach rzecznych oraz nad zbiornikami wodnymi występują liczne gatunki lęgowe min. bączek, bąk, ślepowron, czapla purpurowa, rybitwa rzeczna, rybitwa białowąsa, rybitwa czarna.

Osobliwości przyrodnicze:

• Aleja dębowa przy ul. A. Mickiewicza
• Platan przy basenie kąpielowym (ul. Ofiar Oświęcimia)
• Stanowisko wełnianki na stawie Przygonnik przy ul. Bór
• „Nazieleńce” – kompleks stawów
• Starorzecze Wisły

4. Charakterystyka zagospodarowania terenu.

W charakterystyce zagospodarowania terenu Brzeszcz uwzględniono następujące elementy: tereny przemysłowe, tereny usługowe, zabudowa domów jednorodzinnych, osiedla domów jednorodzinnych, osiedla bloków, pozostałe tereny zabudowane, obszary zdegradowane przez człowieka oraz tereny przyrodnicze.
Tereny przemysłowe na opisywanym obszarze zajmują dość dużą powierzchnię. Głównie przemysł w Brzeszczach koncentruje się wokół Kopalni Węgla Kamiennego „Brzeszcze” oraz hałd powstałych w wyniku pracy wydobywczej kopalni. Główne budynki i szyby kopalniane znajdują się w centrum Brzeszcz przy ulicach: Ofiar Oświęcimia, I. Daszyńskiego i Szybowej. Hałdy znajdują się w zachodniej części Brzeszcz. Dwie mniejsze mają po około 2,5 metra wysokości a trzecia największa w najwyższym punkcie osiąga ponad 20 metrów. Kolejnym ważnym elementem w krajobrazie przemysłowym są stawy rybne ulokowane wzdłuż Potoku Różanego oraz wzdłuż Potoku Młynówka. W stawach głownie hoduje się karpia i na mniejszą skalę szczupaki i inne ryby słodkowodne. Innymi obiektami przemysłowymi są różne magazyny, warsztaty remontowe, drobiarnia, Oraz obiekty komunalne takie jak: osadniki czy oczyszczalnie ścieków. W mieście oprócz kopalni nie rozwinął się na większa skalę żadna inna gałąź przemysłu, brak jest fabryk.
Tereny usługowe są mocno rozproszone i skupiają się głównie na obszarach zamieszkałych. Są to głównie szkoły, przedszkola, kino, obiekty handlowe i centra sportowe (basen, hala sportowa, stadion piłkarski, place sportowe). Są to obiekty rozrzucone po całym mieście i nie można powiedzieć aby Brzeszcze posiadały jakieś wyraźne centrum usługowe.
Brzeszcze cechują się również rozproszoną zabudową mieszkaniową. Głównym obszarem mieszkaniowym są osiedla zlokalizowane przy ulicy Ofiar Oświęcimia w południowo-wschodniej części miasta. Są to dwa osiedla blokowe oraz jedno osiedle domów jednorodzinnych. Również przy ulicy Ignacego Krasickiego znajduje się Osiedle Fińskie z domami jednorodzinnymi. Zabudowa blokowa znajduje się też wokół kopalni przy ulicach: Nowa Kolonia Tadeusza Kościuszki oraz Karola Szymanowskiego. Są to stare, zniszczone bloki pracownicze wybudowane przez kopalnie dla swoich pracowników i ich rodzin. Pozostała zabudowa mieszkaniowa rozproszona jest na całym opisywanym obszarze, najwięcej jest jej w centrum mapy oraz południowym-wschodzie.
Ważnym elementem dla mieszkańców Brzeszcz jest zieleń oraz parki wkomponowana w osiedla i przestrzeń pomiędzy nimi. Niestety w mieście znajduje się tylko jeden niewielki park na rogu ulic Ofiar Oświęcimia i Tadeusza Kościuszki. Jedyną zielenią wkomponowaną w zabudowę są łąki, sady i ogrody. Natomiast większe kompleksy leśne znajdują się na obrzeżach i są słabo zagospodarowane pod względem turystycznym i wypoczynkowym.
Przez miasto a dokładniej wschodnią częścią przebiega linia kolejowa łącząca Czechowice Dziedzice z Oświęcimiem. Są dwie stacje kolejowe: Brzeszcze zlokalizowana nieopodal kopalni oraz Brzeszcze-Jawiszowice zlokalizowana przy Osiedlu Wisła.
Bezpośrednio z terenami mieszkaniowymi i przemysłowymi sąsiadują obszary wykorzystywane rolniczo i nieużytki. Zajmują one bardzo dużą powierzchnie miasta.

5. Ocena.

Podsumowując charakterystykę środowiska naturalnego oraz zagospodarowania przestrzennego Brzeszcz można zauważyć chaos w planowaniu przestrzennym miasta. Głównym czynnikiem determinującym dalsze zagospodarowanie terenu Brzeszcz jest Kopalnia Węgla Kamiennego oraz tereny które zostały zdegradowane przez działalność wydobywczą (hałdy i tereny zagrożone tąpnięciami lub osunięciami). Wokół głównego szybu kopalni zlokalizowane są pierwsze osiedla bloków a tuż obok nich inne zakłady przemysłowe, kooperujące z kopalnią. Dalej na południe znajdują się chaotycznie wybudowane domy jednorodzinne przeplatane terenami usługowymi a także obszarami rolniczymi oraz nieużytkami. W południowo-wschodniej części Brzeszcz mamy jedynie zorganizowane budownictwo blokowe i domów jednorodzinnych. Znajdują się tam tereny o funkcjach usługowych i wypoczynkowych (sklepy, centrum handlowe, Miejski Dom Kultury z kinem, boiska, place zabaw i inne).
Brzeszcze są miastem, które daje duże możliwości rozwoju. Dzięki dużej ilości wolnego terenu pomiędzy zabudową stwarza warunki do powstawania tam kompleksów leśnych, parków, placów zabaw czy wolnych przestrzeni widokowych. To w jaki sposób zostanie wykorzystany potencjał Brzeszcz w dużej merze zależy od urzędników oraz inicjatywy mieszkańców, którzy będą planowali dalszy rozwój miasta.

Bibliografia:

Kondracki J,. 1994, Geografia Polski: Mezoregiony fizyczno-geograficzne, PWN, Warszawa
Red. Klimaszewski M. 1984, Atlas województwa bielskiego
http://www.ebielskobiala.pl/felietony/regeneracja-filtrow-dpf/
http://przyroda.polska.pl/regiony/podkarpacie_pln/ciekawostki/article,Stawy_rybne_w_Kotlinie_Oswiecimskiej,id,159614.htm
http://www.przyrodapolska.pl/marzec03/jezioro.html
http://pl.wikipedia.org/wiki/Brzeszcze
http://www.brzeszcze.pl/modules.php?name=gmina&plik=modules/gmina/html/geografia.html
http://www.brzeszcze.pl/modules.php?name=gallery
http://mapa.pf.pl

Spis rycin:

Ryc.1 Położenie Brzeszcz w Polsce.
Ryc.2 Herb miasta.
Ryc.3 Pierwsze budynki Kopalni „Brzeszcze”
Ryc.4 Kopalnia „Brzeszcze”
Ryc.5 Starorzecze Wisły
Ryc.6 Główna droga przez Brzeszcze
Ryc.7 Ptaki
Ryc.8 Stawy rybne
Ryc.9 Aleja dębowa
Ryc.10 Budynek Urzędu Miasta
Ryc.11 Linia kolejowa Czechowice-Dziedzice – Oświęcim
Ryc.12 Basen Kąpielowy
Ryc.13 Zabytkowy drewniany kościół