Problem przemocy we współczesnych szkołach publicznych
Spis treści:
1. Wstęp
2. Przemoc i agresja
2.1 Pojęcie przemocy
2.2 Pojęcie agresji
3. Przyczyny występowania agresji i przemocy
3.1 Przemoc w środowisku szkolnym
4. Metody zapobiegania przemocy w szkole
5. Analiza badań własnych
5.1 Przemoc i agresja w szkołach podstawowych i gimnazjalnych w świetle badań
6. Podsumowanie
Spis tabel
Spis rycin
Bibliografia
Załączniki
1. Wstęp.
Przemoc i agresja są zjawiskami, o których coraz częściej mówi się w środkach masowego przekazu. Przemoc jest obecna w gazetach, telewizji a nawet w radiu. Niestety zjawisko to nie jest już tylko domeną osób dorosłych, lecz coraz częściej dzieci i młodzieży. Szczególnym miejscem, gdzie przemoc wśród nieletnich budzi największe zaniepokojenie społeczne jest szkoła. Powszechnie słyszy się, że młodzi ludzie są coraz bardziej agresywni i sami coraz częściej stają się ofiarami lub świadkami agresji i przemocy. W dzisiejszych czasach przemoc staje się instrumentem osiągania zamierzonych celów. Sprawcy nie postrzegają swoich zachowań jako złe, a ewentualnie winę za swoje postępowanie przerzucają na innych. Przemoc i agresja przeniknęły do codziennego życia. Są obecne w środowisku rodzinnym, zakładach pracy, placówkach opiekuńczo – wychowawczych, a nawet w szkołach. Coraz więcej czynów przestępczych dokonywanych jest na terenie szkoły, a więc w placówkach, które zostały powołane do kształcenia i wychowania. Wielkość zagrożeń ciągle wzrasta, a skala zjawiska przybiera coraz większe rozmiary. Statystyki wykroczeń uczniów w skali globalnej są alarmujące i coraz bardziej niepokojące.
Celem artykułu jest pokazanie, czym jest przemoc i agresja oraz jej przyczyn i sposobów przeciwdziałania. Następnie celem badań jest stwierdzenie czy istnieje zjawisko przemocy w szkole oraz określenie rodzaju, formy i przyczyn jej występowania. Badania mają określić również wielkość tego zjawiska, pokazać liczbę uczniów, którzy na terenie szkoły stali się ofiarami przemocy a także, w jaki sposób uczniowie reagują na przemoc w swoim otoczeniu.
W pierwszej części artykułu zajęto się teoretycznym ujęciem tematu: przedstawiono, czym jest przemoc i agresja dalej zajęto się przyczynami występowania oraz sposobami przeciwdziałania agresji i przemocy, następnie w drugiej części artykułu przedstawiono wyniki przeprowadzonych badań oraz szczegółową analizę poszczególnych pytań.
2. Przemoc i agresja.
Ogólnie można przyjąć, że przemoc i agresja są to wszystkie te zachowania, które mają na celu sprawienie cierpienia, wyrządzenie szkody, ograniczenie wolności, narzucenie władzy przy wykorzystaniu własnej siły fizycznej i psychicznej. Jednak pojęcia „przemoc” i „agresja” ze względu na ich wieloznaczność są trudne do jednoznacznego zdefiniowania. Z jednej strony są to terminy pokrewne – dotyczą tych samych stanów i zachowań psychicznych. Z drugiej strony jednak różnią się – biorąc pod uwagę przyczyny, skutki i skalę tych negatywnych zachowań (Brańka Z., Szymański M., 1998).
2.1 Pojęcie przemocy.
Przemoc według Słownika Języka Polskiego jest to „siła przeważająca czyjąś siłę, fizyczna przewaga wykorzystywana do czynów bezprawnych dokonywanych na kimś; narzucona bezprawnie władza, panowanie; czyny bezprawne, dokonywane z użyciem fizycznego przymusu; gwałt” (Szymczak M., 1979).
Trochę odmienne zdanie na temat przemocy ma Irena Pospiszyl, która w swej definicji nie zalicza do przemocy aktów nieświadomych, nieumyślnych i przypadkowych będących efektem nieszczęśliwego zbiegu okoliczności oraz zachowań krzywdzących wynikających z ludzkiej bezradności lub niewiedzy. Według Pospiszyl przemoc są to „wszelkie nieprzypadkowe akty godzące w osobistą wolność jednostki lub przyczyniające się do fizycznej, a także psychicznej szkody osoby, wykraczające poza społeczne zasady wzajemnych relacji”. Tak rozumiana przemoc w coraz większym stopniu jest obecna w życiu współczesnego człowieka. Pojawia się w rodzinie, grupie rówieśniczej, zakładzie pracy, życiu społeczno – politycznym.
Według uczestników Konwencji Praw Dziecka w Krakowie w roku 1993 przemoc jest to działanie powodujące naruszenie praw człowieka. Przemoc jest to każde działanie, słowo, które nas poniża, powoduje krzywdę, cierpienie. Najczęściej kojarzy się nam z biciem, popychaniem, kopaniem, zmuszaniem człowieka do upokarzających czynności, stosowaniem broni lub gwałtem, wyzywaniem, rzucaniem obelg, ranieniem jego uczuć, niszczeniem jego poczucia własnej wartości, niszczeniem przedmiotów, do których był przywiązany, znęcaniem się nad zwierzętami, które kocha, głodzeniem, ograniczaniem jego swobody, w sposób przekraczający normy moralne i obyczaje a także izolowanie od społeczeństwa.
Jak widać z powyższych przykładów istnieje wiele definicji przemocy jednak wszystkie one mają swój wspólny mianownik: mówią one, że przemoc jest to ingerencja w prywatną sferę życia drugiego człowieka poprzez zadanie bólu fizycznego i/lub psychicznego w celu osiągnięcia jakiejś korzyści.
2.2 Pojęcie agresji.
Agresja, w znaczeniu potocznym, oznacza wrogie ruchy i zachowania mające na celu wyrządzenie komuś szkody, straty czy bólu. Jest ona pokazaniem pozycji dominującej – jest to agresja destrukcyjna, czyli zła, prowadząca do zachowań przestępczych. Jednocześnie agresja jest zapalnikiem przemocy. Gdy jesteśmy źli, naładowani agresją szukamy dla niej ujścia, uciekamy się do użycia siły, przemocy psychicznej lub fizycznej.
Według Słownika Języka Polskiego agresja jest to „zachowanie zmierzające do wyładowania niezadowolenia lub gniewu na osobnikach lub rzeczach” (Szymczak M., 1979).
Natomiast w Słowniku Pedagogicznym agresja zdefiniowana jest jako: „działanie skierowane przeciwko ludziom lub przedmiotom wywołującym u osobnika niezadowolenie lub gniew. Celem agresji jest wyrządzenie szkody przedmiotowi agresji” (Okoń W., 1984).
3. Przyczyny występowania agresji i przemocy.
Istnieje wiele przyczyn mających wpływ na występowanie zjawiska przemocy i agresji. Należą do nich procesy genetyczne związane z dziedziczeniem niektórych cech, neurologiczne, chemiczne a także uwarunkowania społeczne i kulturowe. Przyczynami wystąpienia zachowań agresywnych mogą być różnego rodzaju chwilowe nieprzyjemne doznania takie jak: ból, głód, zmęczenie, frustracje czy trudności materialne.
Podobnie jak istnieje wiele przyczyn agresji tak samo dużo mamy celów agresji. Podstawowym celem agresji jest wyładowanie, uzewnętrznienie negatywnych emocji czy frustracji. Ponadto niektórzy zachowują się agresywnie, aby sprawdzić wrażenie kogoś groźnego i w ten sposób zmusić innych do posłuchu. Agresja może pomóc zachować twarz w razie fizycznego bądź werbalnego ataku. Celem agresji może też być chęć wpływania na ludzi, uzyskania władzy i dominacji. Czasami bywa i tak, że agresja jest celem samym w sobie.
3.1 Przemoc w środowisku szkolnym.
Ważnym problemem współczesnej szkoły jest przemoc i agresja wśród uczniów. Obecnie zjawisko to przybiera coraz większą skalę, jaki coraz to nowsze formy. Począwszy od słownych zaczepek, popychania poprzez wymuszenia a skończywszy na kradzieżach i ciężkich pobiciach. O nasilających się aktach przemocy już nie tylko w stosunku do rówieśników a także w stosunku do nauczycieli i innych pracowników szkolnych dowiadujemy się stale z artykułów prasowych oraz programów telewizyjnych.
Agresywne zachowanie się dzieci może mieć swą przyczynę we frustracji wywołującej wystąpienie poczucia krzywdy, emocji, gniewu, wrogości czy zdenerwowania. Powstają one na skutek niesprawiedliwej oceny, nieprzyjemnych zdarzeń losowych, niepowodzeń podczas działania, czy też pod wpływem stosowania surowych kar fizycznych. Podłożem zachowań agresywnych dzieci i młodzieży może być także blokada potrzeb, m.in.afiliacji, uznania społecznego i samodzielności w wyniku nadmiernej surowości i oziębłości rodziców, częstego upominania, stawiania za przykład innych dzieci, nadmiernego ograniczania inicjatywy przez nakazy i zakazy dorosłych. Agresywne zachowanie się młodzieży bywa następstwem oddziaływania określonych modeli, którymi mogą być np. rodzice, bohaterowie filmów i książek. Utrwaleniu zachowań agresywnych sprzyjają osiągnięte korzyści. (Brańka Z., Szymański M., 1998)
Jedną z najważniejszych przyczyn powstawania zachowań agresywnych w szkole wśród uczniów tkwi w jego rodzinie. Ma ona znaczny wpływ na tworzenie modelu zachowań agresywnych. Dzieci, które mają zaspokojoną potrzebę bezpieczeństwa w swoich rodzinach są mniej agresywne i lepiej radzą sobie z emocjami. Gdy otacza je miłość i zainteresowanie, mało mają powodów do agresji i wrogości. Sytuacja się zmienia, gdy czują się osamotnione. Uciekają się wtedy do agresji, ponieważ w ten sposób pragną zwrócić na siebie uwagę (Jurek A.).
4. Metody zapobiegania przemocy w szkole.
Istnieje wiele metod przeciwdziałania przemocy i zachowań agresywnych w szkole. Jedne z nich mają na celu zapobieganie występowania patologii wśród uczniów, inne polegają na wdrażaniu u agresywnych ludzi wzorców myślenia przeciwdziałających eskalacji agresji, kolejne natomiast są skierowane do osób agresywnych w celu ukarania ich.
Wśród najlepszych metod zapobiegawczych można wyróżnić między innymi:
• metodę Geralda Pettersona. Metoda ta opiera się na założeniu, iż sprawca agresji ma na celu osiągnięcie jakiejś korzyści. I aby przeciwdziałać agresji u tego młodego człowieka należy stworzyć mu warunki, w których zachowanie agresywne nie przynosi określonych korzyści, a na jej miejsce pojawiają się inne sposoby osiągania pożądanych celów. Nauka odbywa się razem z rodzicami, których uczy się zasad modyfikacji zachowania dziecka oraz w jaki sposób swoim zachowaniem wynagradzać brak agresji u dziecka.
• metodę Raymonda Novaco a dotyczy procesów poznawczych. Polega na opanowywaniu złości przy pomocy pozytywnych myśli, które blokują negatywne pobudzenie emocjonalne.
Istnieją również metody sankcyjne, polegające na karaniu sprawców agresji. Jedna te sposoby nie mają jednoznacznej aprobaty wśród psychologów, pedagogów jak również wychowawców. Zdaniem psychologów kary nie zawsze skutecznie zapobiegają agresji. Z jednej strony, karanie każdego zachowania za każde niewłaściwe zachowanie, zmniejsza częstotliwość jego występowania. Z drugiej jednak strony, ponieważ karanie przybiera zwykle formę przemocy, osoba, która próbuje wyeliminować u kogoś przejawy agresji, może zamiast osiągnąć zamierzony cel stać się wzorem zachowania agresywnego i stworzyć warunki sprzyjające procesowi nauki agresji. Karanie dzieci często wzmaga w nich poczucie złości i frustracji, a jeśli przybiera postać kar cielesnych, to uczy dzieci, że osoby sprawujące władzę mają prawo posługiwać się przemocą.
Obecnie bardzo powszechne stają się programy zapobiegania agresji wśród młodzieży. Celem takich programów jest uczenie umiejętności radzenia sobie z bezradnością i lękiem w momencie zagrożenia, a także sposobów obrony przed agresją innych lub przed własną, która budzi się w ofiarach, gdy nie umieją sobie poradzić z otaczającym złem. Ostatecznym efektem tego rodzaju programów, choć się wydaje nieco odległym w czasie, byłoby jednak zmniejszenie liczby zachowań agresywnych u sprawców dzięki rozwijaniu postawy dezaprobaty wobec nich, wzrostowi umiejętności rozwiązywania konfliktów, asertywności itp. Im więcej będzie osób, które swoje potrzeby i cele realizują bez konieczności sięgania po różne formy agresji, im częściej agresywne zachowania będą zdecydowanie potępiane, tym rzadziej agresorom będzie się opłacało sięgać po rozwiązania nie siłowe.
Aby zapobiegać agresji i przemocy wśród dzieci i młodzieży, nie używając przy tym przymusu trzeba przede wszystkim zrozumieć istotę przyczyn zachowań agresywnych i tego, co w rzeczywistości kryje się za takim agresywnym postępowaniem. (Kmiecik-Baran K., Cieślk W., 2001; J.Kuźma, 1998)
5. Analiza badań własnych.
Celem podjęcia własnych badań była próba znalezienia odpowiedzi na pytania: Czy istnieje zjawisko przemocy w szkole oraz ewentualnie, jaka jest skala tego zjawiska? Gdzie uczniowie są najbardziej narażeni na akty przemocy i w jaki sposób na nie reagują?
Aby otrzymać odpowiedzi na pytania zawarte w celu pracy skonstruowano kwestionariusz ankietowy składający się z 19 pytań (patrz załącznik nr 1). W pierwszej części pytano respondentów o płeć, klasę oraz wiek. Następnie w drugiej części pytano już respondentów o właściwy cel badań. Pytania w drugiej części ankiety można podzielić na: zamknięte, półotwarte i otwarte.
Badania zostały przeprowadzone w dniu 21 kwietnia 2006 roku w dwóch szkołach: Szkole Podstawowej nr w Czechowicach-Dziedzicach oraz w Gimnazjum w Pisarzowicach w celu porównania badanego zjawiska na dwóch szczeblach nauczania. W szkole podstawowej przebadanych zostało 50 uczniów z dwóch równoległych klas piątych, z czego 23 osób były to kobiety a 27 osób byli to mężczyźni. W gimnazjum przebadano 50 osoby również z dwóch równoległych, drugich klas, z czego 26 osób to kobiety a 24 osoby to mężczyźni.
5.1 Przemoc i agresja w szkołach podstawowych i gimnazjalnych w świetle badań.
Pierwsza część ankiety obejmowała trzy pytania, w których pytano się o płeć, klasę i wiek respondenta. Druga część, pytania od 4 do 19 dotyczyła już badanego zagadnienia.
Respondentów zapytano w ankiecie na początku o to czy czują się bezpiecznie w swojej szkole (pyt. 4 Czy czujesz się bezpiecznie w Twojej szkole?). Zaskakujący jest fakt, iż 75% ankietowanych odpowiedziało pozytywnie, a tylko 25% negatywnie. Wśród uczniów szkoły podstawowej odsetek osób czujących się bezpiecznie wyniósł aż 94%, natomiast tylko 6% ankietowanych odpowiedziało, że nie czuje się bezpiecznie w swojej szkole. Wśród uczniów gimnazjum odsetek uczniów czujących się bezpiecznie był mniejszy i wyniósł 56%, a 44% uczniów było przeciwnego zdania.
W kolejnym pytaniu pytano respondentów czy w ich klasie jest osoba, której się boją (pyt. 5 Czy jest w klasie lub szkole osoba, której boisz się?). Podobnie jak w pytaniu poprzednim, zdecydowana większość, bo aż 88% uczniów odpowiedziała, że nie ma takiej osoby a tylko 12% uczniów odpowiedziało, że jest.
W pytaniu nr 6 zapytano respondentów, czy jest w klasie osoba stale nękająca te same osoby (pyt. 6 Czy w klasie lub szkole jest osoba, która bije, przezywa, dokucza ciągle tym samym osobom?). Odpowiedz respondentów na to pytanie jest dość zaskakująca, ponieważ 56% z nich odpowiedział, że w ich środowisku jest taka osoba, a tylko, 6% że nie ma. 38% uczniów odpowiedziało, że nie wie czy taka osoba jest.
W pytaniu kolejnym (pyt. 7 Czy spotkały Cię ataki agresji?)
76% uczniów odpowiedziało, że nie spotkały ich bezpośrednio żadne akty agresji, natomiast 24% uczniów odpowiedziało, że było obiektem ataków ze strony innych, najczęściej rówieśników z własnej klasy.
W pytaniach numer 8 i 9 pytano respondentów, z jakimi aktami przemocy spotykali się w drodze do i ze szkoły oraz w samej szkole (pyt. 8 Z jakimi przejawami zachowań agresywnych spotykasz się Ty i Twoi koledzy najczęściej w drodze do i ze szkoły? Pyt. 9 Z jakimi przejawami zachowań agresywnych spotykasz się Ty i Twoi koledzy najczęściej w szkole?). Były to pytania wielokrotnego wyboru. Najczęstszą formą zachowań agresywnych w drodze do oraz ze szkoły były wulgarne wyzwiska, taką odpowiedz zaznaczyło 65 uczniów, następnie prowokacje do bójek – 31 uczniów. Z żadnymi formami agresji spotkało się 26 respondentów, z czego 12 ze szkoły podstawowej a 14 z gimnazjum. Również w samej szkole najczęstszą formą agresji były wulgarne wyzwiska 65 odpowiedzi oraz prowokacje do bójek 45 odpowiedzi. Z formami agresji w szkole nie spotkało się 13 respondentów, 12 z szkoły podstawowej i 1 z gimnazjum.
Kolejne pytanie miało na celu dostarczenie odpowiedzi, czy pracownicy szkoły reagowali na akty przemocy w szkole (pyt. 10 Czy nauczyciele reagowali na mające miejsce w szkole akty przemocy, agresji?)
W odpowiedzi na to pytanie widać pewną rozbieżność, gdyż prawie równa liczba respondentów odpowiedziała, że nauczyciele reagowali na akty agresji lub przemocy – 39 odpowiedzi oraz nie reagowali na akty agresji – 37 odpowiedzi. Problemy z odpowiedzią na to pytanie miało 24 respondentów.
Na pytanie otwarte: Kogo lub, czego obawiasz się w szkole najbardziej? Odpowiedzi udzieliło 83% ankietowanych osób. Uczniowie najczęściej, bo aż 25 razy wpisywali, że nie boją się nikogo i niczego. Następnie starszych kolegów, nauczycieli.
Pytanie 12 miało dostarczyć informacji czy uczniowie zgłaszają przypadki aktów agresji lub przemocy, a jeśli tak to, komu (pyt. 12 Jeśli byłeś świadkiem lub ofiarą przemocy, to czy zgłosiłbyś to zdarzenie? Jeśli tak to, komu?). Twierdząco na to pytanie odpowiedziało 62 respondentów, z czego 35 z szkoły podstawowej i 27 z gimnazjum. Negatywnie na pytanie odpowiedziało 38 respondentów – 15 z szkoły podstawowej i 23 z gimnazjum. Najczęstszą osobą, której zgłoszono by niewłaściwe zachowanie innych uczniów byłby nauczyciel lub wychowawca następnie dyrektorowi szkoły i policji.
W pytaniu 13 pytano respondentów o to, w których miejscach w szkole czują się najmniej bezpiecznie (pyt. 13 W których miejscach w szkole czujesz się najmniej bezpiecznie?). Ankietowani uczniowie najczęściej wskazywali, że najmniej bezpiecznie czują się na korytarzu, taką odpowiedz zaznaczyło 36 respondentów, następnie w pobliżu sklepiku szkolnego 23 odpowiedzi i w toalecie 22 odpowiedzi.
Następne pytanie dotyczyło reakcji uczniów na różnego rodzaju akty przemocy wobec nich samych (Pyt. 14: W jaki sposób reagujesz na przemoc – agresję okazywaną Tobie?). Było to pytanie wielokrotnego wyboru. Najczęściej badani uczniowie wskazywali, że w wyniku ataku na własną osobę bronią się sami, taką odpowiedz zaznaczono 42 razy, następnie zgłaszano ten fakt nauczycielowi lub osobie dorosłej – 41 odpowiedzi. Porównując odpowiedzi w szkole podstawowej i gimnazjum możemy zaobserwować podobną liczbę odpowiedzi.
Kolejne pytanie również dotyczyło reakcji uczniów a agresje, ale okazywaną innej osobie (Pyt. 15 W jaki sposób reagujesz na przemoc – agresję okazywaną innym?). Także było to pytanie wielokrotnego wyboru. Ankietowani uczniowie najczęściej wskazywali, że sami pomagali poszkodowanemu 35 odpowiedzi oraz, że zgłaszali ten fakt nauczycielowi 34 odpowiedzi. Nie reagowało na ataki na innych 22 uczniów.
W pytaniu nr 16 pytano uczniów, czy rozwiązując konflikty stosują przemoc (Pyt. 16 Czy rozwiązując konflikty stosujesz przemoc?). 24% uczniów odpowiedziało, że stosuje przemoc rozwiązując konflikty, natomiast 76% odpowiedziało, że nie.
Pytanie nr 17 było kolejnym pytaniem otwartym(pyt. 17 Jak twoim zdanie można rozwiązywać konflikty nie używając przemocy?), na które udzieliło odpowiedzi 91% respondentów. Bardzo pocieszający jest fakt, że tak dużo młodzieży wie, w jaki sposób można rozwiązywać konflikty bez użycia siły. 46% odpowiedzi wskazywało, że najlepszym sposobem na załagodzenie konfliktów jest rozmowa, następnie zgłoszenie tego faktu osobie dorosłej (nauczyciel, dyrektor, pedagog szkolny lub rodzic).
Pytanie nr 18 było kolejnym pytaniem wielokrotnego wyboru (Pyt. 18 Co Twoim zdaniem ma wpływ na stosowanie przemocy wśród uczniów?). Respondenci wskazali, że największy wpływ na stosowanie przemocy ma zły przykład wśród rówieśników 70 odpowiedzi, następnie trudna sytuacja w domu 46 odpowiedzi i gry komputerowe 43 odpowiedzi.
Ostatnie pytanie ankiety było pytaniem otwartym, pytano w nim respondentów, w co można zmienić w szkole, aby była bardziej bezpieczna (Pyt. 19 Co według Ciebie można zmienić w Twojej szkole, aby poprawić poziom bezpieczeństwa?). Odpowiedzi na to pytanie udzieliło 80% ankietowanych uczniów a 17% napisało, że nie wie, w jaki sposób można poprawić poziom bezpieczeństwa. Spośród pozostałych najczęściej powtarzały odpowiedzi, że trzeba wynająć ochronę, zamontować kamery, czy stosować ostrzejsze kary wobec chuliganów. Jednak najciekawszą odpowiedz dała pewna uczennica klasy piątej szkoły podstawowej: „myślę, że o wychowaniu uczniów, żeby nie było bójek muszą dbać rodzice i jeśli zaradziłoby się bójką i wulgarnemu słownictwu to byłoby już dobrze”.
Podsumowanie.
Szkoła od początku swego istnienia wzbudzała zarówno emocje pozytywne jak i negatywne. Zakłada, bowiem możliwość przekazywania uczniom wiedzy, rozwijania ich zainteresowań, ale jest także miejscem, w którym występuje coraz więcej agresji. Uczniowie od najmłodszych lat przyzwyczajani są do przemocy, która z czasem staje się dla nich czymś normalnym i prawie niezauważalnym. Staje się elementem ich życia do tego stopnia, że nie widzą sposobów, a niekiedy nawet sensu przeciwdziałania temu negatywnemu zjawisku. Badania przeprowadzone w szkole podstawowej i gimnazjum wskazują, że zjawisko to przybiera na sile wraz z pokonywaniem kolejnych szczebli edukacji. Również potrzeba przeciwdziałania przemocy jest coraz mniejsza wraz z wiekiem.
Konieczne jest zatem przeciwdziałanie zjawisku agresji i przemocy, nie tylko poprzez eliminowanie negatywnych skutków, jakie wywołuje, ale także przez wcześniejsze wykrywanie przyczyn jej powstawania. Dlatego szkoła powinna kształtować społeczne postawy sprzyjające prawidłowemu współżyciu z innymi osobami. Ma ona bardzo duży wpływ na kształtowanie się różnego rodzaju form życia społecznego. Duży obowiązek, a zarazem odpowiedzialność leży po stronie kadry pedagogicznej. Nauczyciele, wychowawcy, pedagodzy oraz wszyscy pracownicy szkoły powinni podejmować starania mające na celu przeciwdziałanie agresji i przemocy, gdyż to właśnie ich najczęściej wskazywali uczniowie jako osoby godne zaufania.
Młodzież uciekająca się do zachowań agresywnych sprawiają poważne trudności wychowawcze, gdyż ich zachowanie nacechowane jest brakiem zdyscyplinowania, które powoduje częste naruszanie szkolnego regulaminu oraz pozostałych norm życia społecznego. Osoby takie wywierają destrukcyjny wpływ na stosunki społeczne w grupie, powodując powstawanie w niej częstych konfliktów. Częstym powodem przemo¬cy wśród dzieci jest chęć zdobycia władzy i za¬pewnienia sobie satysfakcjonującej pozycji w gru¬pie rówieśniczej. Wzrost agresji młodego pokolenia spowodowane jest również tym, że tak jak większa część społeczeństwa ma ono problemy z odróżnieniem do¬bra i zła. Młodzi ludzie mają zachwiane wzorce a przykłady na to jak żyć, czerpią najczęściej z telewizji.
Podsumowując przemoc i agresja istnieją w codziennym funkcjonowaniu i szkoły. Skala tego zjawiska wśród dzieci i młodzieży zmusza do podjęcia działania w celu zapobiegania przemocy i zmniejszania agresji w społeczności uczniowskiej. Brak reakcji to przyzwolenie na przemoc, na rozwijanie się zachowań agresywnych. Przemoc i agresja będą wtedy jeszcze częstsze, a ich formy będą bardziej okrutne. Agresja i przemoc staną się po prostu normalnością w środowisku szkolnym.
Bibliografia:
Brańka Z., Szymański M., 1998, Agresja i przemoc wśród dzieci i młodzieży, Tom II, Oficyna Wydawnicza „Text”, Kraków
Jurek A., Agresja i przemoc w szkole, http://www.oeiizk.edu.pl/wychowawca/jurek/agr.pdf
Kmiecik-Baran K., Cieślak W., 2001, Bez zgody na przemoc w szkole i pracy, wyd. Solidarność, Gdańsk
Konwencja Praw Dziecka, 1993, Kraków
Kuźma J., 1998, Agresja i przemoc wśród dzieci i młodzieży, Tom I, W.S.P w Krakowie, Kraków
Okoń W.(red.), 1984, Słownik Pedagogiczny, PWN, Warszawa
Pospiszyl I., 1999, Razem przeciw przemocy, Żak, Warszawa
Szymczak M., 1979, Słownik Języka Polskiego, PWN, Warszawa
– Notatki własne pracowników
Spis rycin:
Rycina nr 1: Reakcja nauczycieli na występujące w szkole akty przemocy.
Rycina nr 2: Przyczyny wzrostu agresji u młodzieży.
Spis tabel:
Tabela nr 1: Rodzaje agresywnych zachowań w szkole i w drodze do szkoły
Tabela nr 2: Miejsca niebezpieczne w szkole.
Tabela nr 3: Reakcja ucznia na okazywaną mu przemoc.
Tabela nr 4: Reakcja ucznia na przemoc okazywaną innym uczniom.
Załącznik nr 1:
1. Płeć: chłopak / dziewczyna 2. Klasa: ………. 3. Wiek: ……….
4. Czy czujesz się bezpiecznie w Twojej szkole?
A) Tak
B) Raczej tak
C) Raczej nie
D) Nie
5. Czy jest w klasie lub szkole osoba, której boisz się?
A) Tak, jest
B) Nie, nie ma
6. Czy jest w klasie lub szkole osoba, która bije, przezywa, dokucza ciągle tym samym osobom?
A) Tak, jest
B) Nie, nie ma
C) Nie wiem
7. Czy spotkały Cię ataki agresji?
A) Tak
B) Nie
Jeśli odpowiedziałeś Tak, to z czyjej strony: ……………………………………………………………
8. Z jakimi przejawami zachowań agresywnych spotykasz się Ty i Twoi koledzy najczęściej w drodze do i ze szkoły?
A) próbami wyłudzania – wymuszania pieniędzy
B) z zastraszaniem i pogróżkami
C) z wulgarnymi wyzwiskami
D) z prowokacjami do bójki
E) ze znęcaniem się nad Tobą fizycznie
F) ze znęcaniem się nad Tobą psychicznie
G) z kradzieżami rzeczy osobistych
H) z żadnymi
I) inne, jakie: ……………………………
9. Z jakimi przejawami zachowań agresywnych spotykasz się Ty i Twoi koledzy najczęściej w szkole?
A) próbami wyłudzania – wymuszania pieniędzy
B) z zastraszaniem i pogróżkami
C) z wulgarnymi wyzwiskami
D) z prowokacjami do bójki
E) ze znęcaniem się nad Tobą fizycznie
F) ze znęcaniem się nad Tobą psychicznie
G) z kradzieżami rzeczy osobistych
H) z żadnymi
I) inne, jakie: ……………………………
10.Czy nauczyciele reagowali na mające miejsce w szkole akty agresji, przemocy?
A) zawsze
B) raczej tak
C) raczej nie
D) nie nigdy
E) trudno powiedzieć
11. Kogo lub czego obawiasz się w szkole najbardziej?
……………………………………………………………………………………………………………………………..
12. Jeśli byłbyś świadkiem lub ofiarą przemocy, to czy zgłosiłbyś to zdarzenie?
A) Tak
B) Nie
Jeśli tak to komu: …………………………………………………………………………………………………
13. W których miejscach w szkole czujesz się najmniej bezpiecznie?
A) na korytarzu
B) w toalecie
C) w klasie
D) w szatni
E) w pobliżu sklepiku szkolnego
F) na boisku szkolnym
G) w całej szkole
H) inne, podaj jakie ……………………………
14. W jaki sposób reagujesz na przemoc – agresję okazywaną Tobie?
A) bronię się czyli oddaję
B) nie bronię się
C) uciekam
D) wzywam pomocy
E) proszę swoich kolegów o pomoc
F) zgłaszam ten fakt nauczycielom lub osobie dorosłej
G) inne, podaj jakie: ……………………………
15. W jaki sposób reagujesz na przemoc – agresję okazywaną innym?
A) nie reaguję
B) sam pomagam poszkodowanemu
C) wzywam pomocy
D) zgłaszam ten fakt nauczycielom lub osobie dorosłej
E) inne, jakie: ……………………………
16. Czy rozwiązując konflikty stosujesz przemoc?
A) Tak
B) Nie
17. Jak Twoim zdaniem można rozwiązywać konflikty nie używając przemocy?
……………………………………………………………………………………………………………………………..
……………………………………………………………………………………………………………………………..
18. Co Twoim zdaniem ma wpływ na stosowanie przemocy wśród uczniów?
A) telewizja
B) filmy wideo, DVD
C) gry komputerowe
D) czasopisma
E) trudna sytuacja w domu
F) zły przykład wśród rówieśników
G) inne, podaj jakie: ……………………………
19. Co według Ciebie można zmienić w twojej szkole, aby poprawić poziom bezpieczeństwa?
……………………………………………………………………………………………………………………………..
……………………………………………………………………………………………………………………………..
……………………………………………………………………………………………………………………………..